จุดเริ่มต้นคนเพาะเห็ด

การเพาะเห็ดต้องการอาศัยการเรียนรู้ทั้งจากการอ่าน การดูงานการพูดคุยจากผู้มีประสบการณ์ที่เคยเพาะเห็ดมากก่อน แล้วนำมาวิเคราะห์ดู อย่าด่วนเชื่อหรือด่วนสรุป ว่าง่ายและเหมาะกับ ตัวเรา อาชีพการเพาะเห็ดเป็นอาชีพที่ค่อนข้างจะละเอียดอ่อน ต้องเอาใจใส่ดูแล สังเกต และที่สำคัญต้องรักษาความสะอาดเป็นอย่างมาก เพราะความสะอาดเป็นหัวใจของการเพาะเห็ดเลยทีเดียว แต่ก็ไม่ยากจนเกินไปสำหรับคนที่รักและตั้งใจ เรามาลองดูว่ามีปัจจัยอะไรบ้างในการเริ่มต้นเพาะเห็ด

1.การเลือกชนิดของเห็ดที่ต้องการผลิต ซึ่งจะเป็นจุดสำคัญที่สุดที่จะเริ่มต้นในการผลิตเห็ด ซึ่งขึ้นอยู่กับความต้องการของตลาด

2.สถานที่ตั้งฟาร์ม จะต้องไม่อยู่ห่าง จากตลาดหรือแหล่งรับซื้อ การคมนาคมสะดวก

3.ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ เพราะเห็ดแต่ละชนิดต้องการอุณหภูมิที่แตกต่างกันกันออกไป

4.ความยากง่ายในการจัดหาวัตถุดิบ ซึ่งในปัจจุบันกำลังเป็นปัญหาใหญ่สำหรับการเพาะเห็ดเพราะวัสดุเพาะ เห็ดที่ใช้กันเป็นส่วนมากได้แก่ขี้เลื่อย ไม้ยางพารามีราคาสูงขึ้นมากและทางโรงเลื่อยได้ปรับเปลี่ยนมาเลื่อยไม้อื่น ๆ ด้วยนอกเหนือจากไม้ยางพาราทำให้ขี้เลื่อยที่ได้ปนกัน ซึ่งเป็นผล ทำให้การผลิตก้อนเห็ดมีปัญหาได้ 

5.แรงงานและค่าแรงงาน เนื่องจากการผลิตก้อนเห็ดจะต้องอาศัยแรงงานคนเป็นหลัก จึงต้องพิจารณาถึงปัญหาแรงงานด้วย 

6.ความเอาใจใส่และเวลาในการดูแลรักษาโรงเรือน การบังคับให้ออกดอก การให้น้ำและการเก็บดอก ซึ่งจะต้องดูแลต่อเนื่อง การเพาะเห็ดเป็นอาชีพที่เรียกว่า "ลืมญาติ" ได้เลยเพราะจะต้องดูแลเอาใจใส่ทุกวันเพราะเห็ดต้องเก็บดอกขายทุกวัน ไม่เช่นนั้นจะคุณภาพของดอกเห็ดที่ได้จะด้อยลง 

7.ราคาวัตถุดิบในการผลิตเห็ดซึ่งต้องพิจารณาถึงความคุ้มค่าในการลงทุน เช่น ราคาก้อนเห็ดต้องเหมาะสมกับราคาขาย ควรคำนึงถึงระยะเวลาในการคืนทุนและระยะเวลาในการทำกำไรด้วย 

8.การกำจัดก้อนเสียและก้อนเก่าที่หมดอายุแล้ว เพราะเป็นแหล่งเกิดโรคและแมลงทำลายก้อนเชื้อเห็ดได้ 

9.เงินลงทุน จะต้องพิจารณาเป็นอันดับต้น ๆ ของการประกอบอาชีพทุกอาชีพ ซึ่งการเพาะเห็ดก็เช่นกัน หากมีเงินทุนไม่มากก็ไม่ควรผลิตก้อนเชื้อเห็ดเอง เพราะต้องใช้เงินทุนมากขึ้นกว่าการซื้อก้อนสำเร็จมาเปิดดอก ซึ่งลงทุนเพียงโรงเรือนเปิดดอกและก้อนเชื้อเห็ดเท่านั้น 

10.ระบบบัญชี เป็นสิ่งสำคัญมากเพราะเห็ดเป็นอาชีพที่เกิดรายได้ทุกวัน เพราะฉะนั้นจะต้องมีการจดบันทึกการรับและจ่ายเงินทุกวันอย่างละเอียด ควรจดจำนวนผลผลิตที่ได้ในแต่ละวันด้วยเพื่อใช้ในการวิเคราะห์การลงทุน 

■สำหรับผู้ที่ต้องการเริ่มต้นกับการเพาะเห็ดไม่ว่าจะเป็นอาชีพหรืองานอดิเรกในครอบครัว ควรเริ่มจากการสร้างโรงเรือนเปิดดอกแล้วนำก้อนเชื้อเห็ดสำเร็จรูปมาเปิดดอก เพื่อฝึกฝนการดูแลเอาใจใส่ การเก็บดอก การให้น้ำและเป็นการทดลองตลาดไปก่อน หากมีแนวโน้มที่ดีควรที่จะเริ่มต้นผลิตก้อนเชื้อเองโดยเข้ารับการ อบรมหรือสอบถามจากผู้มีประสบการณ์ ในการผลิตก้อนเชื้อซึ่งจุดนี้จะต้องลงทุนในการสร้างเตานึ่งก้อนเห็ด การจัดการวัตถุดิบชนิดต่าง ๆ และเวลาในการจัดการบริหารวัตถุดิบและแรงงานที่มากขึ้น ซึ่งค่อนข้างยุ่งยากและต้องใช้ประสบการณ์พอสมควร 

■หากต้องการทำให้ครบวงจรควรผลิตหัวเชื้อวุ้นและหัวเชื้อข้าวฟ่างเอง และผลิตเชื้อจำหน่ายด้วย ก็ต้องศึกษาข้อกฏหมายที่เกี่ยวข้องกับการผลิตเชื้อเพื่อจำหน่าย ซึ่งจะต้องลงทุนสูงและมีประสบการณ์มากขึ้นเสียก่อน...

■ไม่มีอะไรยาก หากมีความตั้งใจ และมุ่งมั่น

(เขียนเมื่อ พ.ศ.2549 หลังจากพบข้อผิดพลาดในการเพาะเห็ด หลายๆเรื่องราว ที่ถาโถมเข้ามา จนเกือบจะเลิกอาชีพเพาะเห็ด)